İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu;
İnsanlık topluluğunun bütün bireyleriyle kuruluşlarının bu Beyannameyi her
zaman göz önünde tutarak eğitim ve öğretim yoluyla bu hak ve özgürlüklere
saygıyı geliştirmeye, giderek artan ulusal ve uluslararası önlemlerle gerek üye
devletlerin halkları ve gerekse bu devletlerin yönetimi altındaki ülkeler
halkları arasında bu hakların dünyaca etkin olarak tanınmasını ve uygulanmasını
sağlamaya çaba göstermeleri amacıyla tüm halklar ve uluslar için ortak ideal
ölçüleri belirleyen bu İnsan Hakları Evrensel Beyannamesini ilan eder.
1- Bütün insanlar
özgür, onur ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler,
birbirlerine karşı kardeşlik anlayışıyla davranmalıdırlar.
2- Herkes, ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal veya başka bir
görüş, ulusal veya sosyal köken, mülkiyet, doğuş veya herhangi başka bir ayrım
gözetmeksizin bu Beyanname ile ilan olunan bütün haklardan ve bütün
özgürlüklerden yararlanabilir. Ayrıca, ister bağımsız olsun, ister vesayet
altında veya özerk olmayan ya da başka bir egemenlik kısıtlamasına bağlı ülke
yurttaşı olsun, bir kimse hakkında, uyruğunda bulunduğu devlet veya ülkenin
siyasal, hukuksal veya uluslararası statüsü bakımından hiçbir ayrım
gözetilmeyecektir.
3- Yaşam, özgürlük ve kişi güvenliği herkesin hakkıdır.
4- Hiç kimse kölelik veya kulluk altında bulundurulamaz, kölelik ve
köle ticareti her türlü biçimde yasaktır.
5- Hiç kimseye işkence yapılamaz, zalimce, insanlık dışı veya onur
kırıcı davranışlarda bulunulamaz ve ceza verilemez.
6- Herkesin, her nerede olursa olsun, hukuksal kişiliğinin
tanınması hakkı vardır.
7- Herkes yasa önünde eşittir ve ayrım gözetilmeksizin yasanın
korunmasından eşit olarak yararlanma hakkına sahiptir. Herkesin bu Beyannameye
aykırı her türlü ayrım gözetici işleme karşı ve böyle işlemler için yapılacak
her türlü kışkırtmaya karşı eşit korunma hakkı vardır.
8- Herkesin anayasa ya da yasayla tanınmış temel haklarını çiğneyen
eylemlere karşı yetkili ulusal mahkemeler eliyle etkin bir yargı yoluna
başvurma hakkı vardır.
9- Hiç kimse keyfi olarak yakalanamaz, tutuklanamaz ve sürgün
edilemez.
10- Herkesin, hak ve yükümlülükleri belirlenirken ve kendisine bir
suç yüklenirken, tam bir eşitlikle davasının bağımsız ve tarafsız bir mahkeme
tarafından hakça ve açık olarak görülmesini istemeye hakkı vardır.
11-
1. Kendisine bir suç yüklenen herkes, savunması için gerekli olan tüm
güvencelerin tanındığı açık bir yargılama sonunda, yasaya göre suçlu olduğu
saptanmadıkça, suçsuz sayılır.
2. Hiç kimse işlendiği sırada ulusal ya da uluslararası hukuka göre bir suç
oluşturmayan herhangi bir eylem veya ihmalden dolayı suçlu sayılamaz. Kimseye
suçun işlendiği sırada uygulanabilecek olan cezadan daha ağır bir ceza
verilemez.
12- Kimsenin özel yaşamına, ailesine konutuna ya da haberleşmesine
keyfi olarak karışılamaz, şeref ve itibarına saldırılamaz. Herkesin bu gibi
karışma ve saldırılara karşı yasa tarafından korunmaya hakkı vardır.
13-
1. Herkesin bir devletin toprakları üzerinde serbestçe dolaşma ve oturma hakkı
vardır.
2. Herkes , kendi ülkesi de dahil olmak üzere, herhangi bir ülkeden ayrılmak ve
ülkesine yeniden dönmek hakkına sahiptir.
14-
1. Herkesin zulüm altında başka ülkelere sığınma ve sığınma olanaklarından
yararlanma hakkı vardır.
2. Gerçekten siyasal nitelik taşımayan suçlardan veya Birleşmiş Milletlerin
amaç ve ülkelerine aykırı eylemlerden doğan kovuşturma durumunda bu haktan
yararlanılamaz.
15-
1. Herkesin bir yurttaşlığa hakkı vardır.
2. Hiç kimse keyfi olarak yurttaşlığından veya yurttaşlığını değiştirme
hakkından yoksun bırakılamaz.
Madde 16-
1. Yetişkin her erkeğin ve kadının , ırk, yurttaşlık veya din bakımlarından
herhangi bir kısıtlamaya uğramaksızın evlenme ve aile kurmaya hakkı vardır.
Evlilik bakımından, kadın ve erkek evliliğin sürdürülmesinde, bozulmasında eşit
haklara sahiptir.
2. Evlenme sözleşmesi, ancak evleneceklerin özgür ve tam iradeleriyle yapılır.
3. Aile, toplumun, doğal ve temel unsurudur, toplum ve devlet tarafından
korunur.
17-
1. Herkesin tek başına veya başkalarıyla ortaklaşa mülkiyet hakkı vardır.
2. Hiç kimse keyfi olarak mülkiyetinden yoksun bırakılamaz.
18- Herkesin düşünce, vicdan ve din özgürlüğüne hakkı vardır. Bu
hak, dinini veya inancını değiştirme özgürlüğü ile inancını veya dinini topluca
ya da tek başına, açık olarak ya da özel biçimde öğrenim, uygulama, ibadet ve
dinsel törenlerle açığa vurma özgürlüğünü içerir.
Madde 19- Herkesin düşünce ve anlatım özgürlüğüne hakkı vardır. Bu
hak düşüncelerinden dolayı rahatsız edilmemek, ülke sınırları söz konusu
olmaksızın, bilgi ve düşünceleri her yoldan araştırmak, elde etmek ve yaymak
hakkını gerekli kılar.
Madde 20-
1. Herkesin barışçıl şekilde toplanma ve örgütlenme özgürlüğüne hakkı vardır.
2. Hiç kimse bir örgüte girmeye zorlanamaz.
21-
1. Herkes, doğrudan veya serbestçe seçilmiş temsilciler aracılığı ile ülkesinin
yönetimine katılma hakkına sahiptir.
2. Herkesin ülkesinin kamu hizmetlerine eşit olarak girme hakkı vardır.
3. Halkın iradesi hükümet otoritesinin temelidir. Bu irade, gizli veya serbestliği
sağlayacak benzeri bir yöntemle genel ve eşit oy verme yoluyla yapılacak ve
belirli aralıklarla tekrarlanacak dürüst seçimlerle belirlenir.
22- Herkesin, toplumun bir üyesi olarak, sosyal güvenliğe hakkı
vardır. Ulusal çabalarla ve uluslararası işbirliği yoluyla ve her devletin
örgütlenmesine ve kaynaklarına göre, herkes onur ve kişiliğinin serbestçe
gelişim için gerekli olan ekonomik, sosyal ve kültürel haklarının
gerçekleştirilmesi hakkına sahiptir.
23-
1. Herkesin çalışma, işini serbestçe seçme, adaletli ve elverişli koşullarda
çalışma ve işsizliğe karşı korunma hakkı vardır.
2. Herkesin, herhangi bir ayrım gözetmeksizin, eşit iş için eşit ücrete hakkı
vardır.
3. Herkesin kendisi ve ailesi için insan onuruna yaraşır ve gerekirse her türlü
sosyal koruma önlemleriyle desteklenmiş bir yaşam sağlayacak adil ve elverişli
bir ücrete hakkı vardır.
4. Herkesin çıkarını korumak için sendika kurma veya sendikaya üye olma hakkı
vardır.
24- Herkesin dinlenmeye, eğlenmeye, özellikle çalışma süresinin
makul ölçüde sınırlandırılmasına ve belirli dönemlerde ücretli izne çıkmaya
hakkı vardır.
25-
1. Herkesin kendisinin ve ailesinin sağlık ve refahı için beslenme, giyim,
konut ve tıbbi bakım hakkı vardır. Herkes, işsizlik, hastalık, sakatlık,
dulluk, yaşlılık ve kendi iradesi dışındaki koşullardan doğan geçim sıkıntısı
durumunda güvenlik hakkına sahiptir.
2. Anaların ve çocukların özel bakım ve yardım görme hakları vardır. Bütün
çocuklar, evlilik içi veya evlilik dışı doğmuş olsunlar, aynı sosyal güvenceden
yararlanırlar.
26-
1. Herkes eğitim hakkına sahiptir. Eğitim, en azından ilk ve temel eğitim
aşamasında parasızdır. İlköğretim zorunludur. Teknik ve mesleksel eğitim
herkese açıktır. Yüksek öğretim, yeteneklerine göre herkese tam bir eşitlikle
açık olmalıdır.
2. Eğitim insan kişiliğini tam geliştirmeye ve insan haklarıyla temel
özgürlüklere saygıyı güçlendirmeye yönelik olmalıdır. Eğitim, bütün uluslar,
ırklar ve dinsel topluluklar arasında anlayış, hoşgörü ve dostluğu özendirmeli
ve Birleşmiş Milletlerin barışı koruma yolundaki çalışmalarını
geliştirmelidir.
3. Çocuklara verilecek eğitimin türünü seçmek, öncelikle ana ve babanın
hakkıdır.
27-
1. Herkes toplumun kültürel yaşamına serbestçe katılma, güzel sanatlardan
yararlanma, bilimsel gelişmeye katılma ve bundan yararlanma hakkına
sahiptir.
2. Herkesin yaratıcısı olduğu bilim, edebiyat ve sanat ürünlerinden doğan maddi
ve manevi çıkarlarının korunmasına hakkı vardır.
28- Herkesin bu Beyannamede öngörülen hak ve özgürlüklerin tam
olarak gerçekleşeceği bir toplumsal ve uluslararası düzene hakkı vardır.
29-
1. Herkesin, kişiliğinin serbestçe ve tam gelişmesine olanak veren topluma
karşı ödevleri vardır.
2. Herkes haklarını kullanırken ve özgürlüklerinden yararlanırken, başkalarının
hak ve özgürlüklerinin tanınması ve bunlara saygı gösterilmesinin sağlanması ve
demokratik bir toplumda genel ahlak ve kamu düzeniyle genel refahın
gereklerinin karşılanması amacıyla yalnız yasayla belirlenmiş sınırlamalara
bağlı olur.
3. Bu hak ve özgürlükler hiçbir koşulda Birleşmiş Milletlerin amaç ve
ilkelerine aykırı olarak kullanılamaz.
30- Bu Beyannamenin hiçbir kuralı, herhangi bir devlet, topluluk
veya kişiye, burada açıklanan hak ve özgürlüklerden herhangi birinin yok
edilmesini amaçlayan bir girişimde veya eylemde bulunma hakkını verir biçimde
yorumlanamaz.
